جلال حیدری

دانشجویکارشناسی ارشد تاریخ عمومی جهان

دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد

Ali110mohammad110@yahoo.com

 

بررسی اثرات تمدن مشرق زمین بر مغرب زمین

چکیده:

      به گواهی تاریخ بشر و اذعان غربیان اولین تمدن ها در مشرق زمین بوجود امدند و سرآغاز رشد بشری را فراهم نمودند.در ادامه با انتقال این دستاوردها به دیگر تمدنها و همچنین تعامل تمدن ها با یکدیگر زمینه رشد تمدن ها بوجود آمد و دست مایه ای شد برای رسیدن به معارف معنوی و مادی.اما در این زمینه برخی تمدن ها بر دیگر تمدن ها سابقه داشته اند و زمینه ساز رشد تمدن های دیگر شدند این تمدنها که اکثرا در مشرق زمین می باشند بعدها با انتقال دستاوردهای خود به تمدن مغرب زمین زمینه رشد و شکوفایی آنان را بیش از بیش فراهم نمودند.اما در این زمینه آنچه باعث خود باوری افراد جوامع می شود شناخت بیشینه تمدنی خود می باشد که در چند دهه اخیر با خبر پراکنی غرب جهت بیگانه کردن ملل مشرق از بیشینه خود این ملل را جهت استثمار و استعمار آماده کرده و زمینه تسلط خود را فراهم نموده اند.شناخت رابطه شرق با غرب و زمینه های شکل گیری و رشد غرب که گرفته شده از تمدن های مشرق زمین است. می تواند عاملی باشد جهت تعامل غرب با شرق و استفاده از دستاوردهای کنونی آنان جهت رشد بیشتر تمدن ها  مشرق زمین.

     محور اصلی تحقیق حاضر به معرفی تمدن های مشرق زمین،دستاوردهای آنان، و بررسی اثرات آنان بر تمدن مغرب زمین می باشد که به بررسی آن پرداخته خواهد شد.         

 

کلید واژه ها:

تمدن-مشرق-مغرب-تاریخ- بین النهرین

مقدمه:

     اولین تمدن های بشری در ایران وبین النهرین بوجود آمد ،تمدن هابواسطه رشد تفکر بشری محیط مناسب جغرافیایی ،رشد جوامع انسانی از لحاظ اقتصاد،صنعت ،فرهنگ ،کشاورزی ،بازرگانی به وجود می آیند چرا که لازمه اجتماع انسانها که مهمترین دلیل تشکیل تمدن ها می باشد وجود عوامل قوی تمدن ساز است تمدن ها همچون نردبانی هستند که بشر برای رسیدن به نقطه اوج از آنها بالا می روند.این تمدنها دستاوردهای بشری هستند که در صورت رشد و بالندگی و شرایط مناسب به دیگر تمدن ها انتقال می یابند.

نقطه شروع دستاوردهای تمدن های بشری که در ملل مشرق زمین بوده اند با انتقال به سمت مغرب زمین باعث رشد وشکوفایی شده اند ،برای مثال انتقال قدرت دریایی از فنیقی ها به کرت و قوانین آشوری ها در تربیت رزم آوران به اسپارت یا قوانین مدنی بابلیان به دیگر نقاط نمونه هایی است که نشان می دهد نقطه اوج یک تمدن در ادامه به سمت اضمحلال آن تمدن و رشد و آشکار شدن در نقطه دیگر است.

     تحقیق حاضر که به بررسی تاثیرات تمدن های مشرق زمین بر تمدن مغرب زمین می پردازد به دنبال این موضوع است که دریابد آیا تمدن های مشرق زمین بر تمدن مغرب زمین تاثیراتی داشته است یا نه؟

     در این تحقیق سعی شده است با بررسی تمدن های ایران، میان رودان، مصر و ... اثرات آنها بر تمدن مغرب زمین بررسی شود.تا بوسیله آن هم با آگاهی سطوح جامعه و آشنا کردن ملل مشرق زمین به بیشینه و سطح فرهنگی خود ،آنها را سوق به خود باوری داد و هم به وسیله این آشنایی اثرات مخرب غربزدگی در جوامع ملل مشرق زمین که موجبات تسلط آنان را بر این ملل بوجود آورده رفع شود.

بیشینه تمدن ها

      مفهوم فرهنگ وتمدن

     فرا یافتهای ویژه گروهی از مردم ،اعم از فرا بافتهای اجتماعی ،سیاسی،اقتصادی،فکری،هنری،ودینی فرهنگ گفنه می شود. (1)دامنه وزمان فرهنگ محدودتر از تمدن است از این روس که می گوییم فرهنگ هومری یا تمدن غربی.واژه تمدن نیز به معنای مجموعه دستاوردهای مادی بشر می باشد که از این پس در همین معنا به کار خواهد رفت.

نخستین موجودات

     نخستین موجوداتی که می توان نام انسان بر آنها نهاد ظاهرا در اوایل دوره پلئیستوسن در بیشترنقاط زمین پراکنده شده اند .انسان های نخستین جویندگان سرگردان خوراک بودند ،زیرا هنوز تولید خوراک از راه کشاورزی یا دامپروری را نیاموخته بودند.(2)

نخستین ابزارهای انسان

     ظاهرا انسان نخست تکه چوبی یا پاره سنگی را به تصادف برداشته وبه عنوان ابزار یا جنگ افزار به کار گرفته است.تازگیها نظر بر این است که دست کم پاره ای از کهنترین ابزارها وجنگ افزار های انسان که به دست ما رسیده از سنگ تراشیده شده به این گونه سنگها (آغاز سنگ) عصر نوسنگی (1200تا6000)ق م می گویند ونخستین عصر فرهنگی انسان به واسطه آن عصر آغاز سنگی نامیده شده است .آغاز سنگی نخستین دوره پلیئستوس وعصر زندگی انسان می باشد.(3)

اثر تغییر مکان بر تغییر فرهنگ

     گاه اتفاق می افتد که گروهای نژادی ظرف چند سال فرهنگ خود را تغییر می دادند سیاهپوستانی که به عنوان برده از افریقا به امریکای شمالی برده شدند،نمونه ای از آن می باشد.فرهنگ کاملا تازه ای را به سرعت اخذ کردند ،ژاپنیها درنیمه دوم سده نوزدهم تمدن خود را ازبیخ وبن دگرگون ساختند اما از نظر نژادی هیچ تغییری نکردند.(4)

نظریه پراکندگی

     چکیده نظریه پراکندگی این است :اخترع ها یا اکتشافات اندکی هست که مستقل از یکدیگر ودر دو یا چند نقطه صورت گرفته باشد،اندیشه ها نیز از راه پراکندگی انتشار یافته است .هر دوره ای فرهنگ خود را پدید می آورد اما بسیاری از عادتها ،اندیشه ها ،افرینش ها واکتشافهای فرهنگ از دوره پیش گرفته می شود وبه نسل های بعد انتقال می یابد.(5)بنابر این دستاوردهای  تمدن های قدیمی تر به تمدن ها ی جدیدتر انتقال می یابد وهر تمدن قدیمی تر،اثرش بر تمدن های جدید هویدا می شود

نژاد وفرهنگ مشترک

     بیشتر انسان شناسان عقیده دارند نژادهای کنونی ریشه مشترکی داشته اند البته می دانیم بیشتر نژادهای انسانی در آستانه تاریخ سه تیره سفید (قفقازی)سیاه(نگرد)زرد(مغولی) را تشکیل می داده اند سرخپوستان امریکا از تیره زردند .(6)و جمعیت اروپایی از نژاد قفقازی یا سفید است(7) همچنین باید به این نکته توجه داشت که آمیختگی نژادی در همه دوره ها وجود داشته است.

سهم خاور نزدیک در تمدن باختری

     خاور نزدیک مرکز امور ومسائل بشری بوده است از این اصطلاح مبهم (خاور نزدیک)منظور ما تمام جنوب باختری آسیاست که در جنوب روسیه ودریای سیاه ومغرب هندوستان وافغانستان قرار دارد .با دامنه بیشتری این نام را شامل مصر نیز می دانیم چه این سرزمین از زمان های بسیار دور با خاور پیوستگی داشته است وبا یکدیگر شبکه پیچ در پیچ فرهنگ وتمدن خاوری را ساخته اند بر این صحنه که تجدید حدود دقیق ان مقدور نیست وبر روی آن مردم وفرهنگ های مختلف وجود داشته کشاورزی وبازرگانی ،اهلی کردن حیوانات وساختن ارابه ،سکه زدن وسند نوشتن ،پیشه ها وصنایع ،قانونگذاری وحکمرانی ،ریاضیات وپزشکی،استعمال مسهل وزهکشی زمین ،هندسه ونجوم ،تقویم وساعت ومنطقة البروج ،الفبا وخط نویسی ،کاغذ ومرکب ،کتاب وکتابخانه ومدرسه ،ادبیات وموسیقی حجاری ومعماری سفال لعابدار واسباب های تجملی ،یکتا پرستی ،آرایه ها وجواهرات ،شطرنج،مالیات بر در آمد ،استفاده از دایه ،شرابخواری وچیز های فراوان دیگری برای نخستین بار پیدا شده ورشد کرده وفرهنگ اروپایی وامریکایی ما در طی قرون از راه جزیره کرت ویونان وروم ،از فرهنگ همین خاور نزدیک گرفته شده است ،یونانیان خود سازنده تمدن به شمار نمی روند ،زیرا آنچه از دیگران گرفته اند به مراتب بیشتر از آن است که از خود بر جای گذاشته اند یونان در واقع ،همچون وارثی است که ذخایر 3 هزار ساله علم وهنر ساله علم وهنر را ،که با غنایم جنگ وبازرگانی از خاور نزدیک به آن سرزمین رسیده بناحق تصاحب کرده است .(8)

تمدن سومر

     تمدنسومریرامیتواندرتناقضیکه میانسفال هایخامسادهوزینتآلاتیکه بهنهایتدرجة

زیباییواتقانرسیدهخلاصهکرد،وگفتکهاینتمدنآمیختهایازچیزهایسادةاولیهو شاهکارهایدرخشانیبودهکه گاهبهگاهصورتمیگرفتهاست. دراینسرزمین - تاآنجاکه علمما درزمانحاضربهآنآگاھیدارد- نخستینحکومتوامپراطوریبهدستانسانتأسیسشده؛ ھمچنیننخستینسازمانآبیاری،نخستینباراستفادهازسیموزربرایارزیابیکالا،نخستین قراردادهایبازرگانی،نخستینسازماناعتبارمعاملاتی،نخستینکتابقانون،نخستینباراستفادة وسیعازخطنویسی،نخستینبارگفتگویازداستانآفرینشوطوفان،نخستینمدرسه هاوکتابخانهها، نخستینادبیاتوشعر،نخستینآرایههاوجواهرآلات،نخستینحجاریونقشبرجسته،نخستین کاخهاومعابد،نخستینباراستفادةازفلزاتدرتزیین،ونخستینطاقهاوقوسهاوگنبدهایساختمانی درجهانپیداشدهاست. نیزدرھمینسومراستکهبرایاولینبار،آنگونهکه تاریخنشانمیدهد، پارهایاززشتیهایتمدن،ازقبیلبردگیواستبدادوچیرگیکاهنانبرمردموجنگهایاستعماری، بهشکلوسیعدیدهمیشود. شکلزندگیدرسومرمتنوعوعالیوپرفعالیتوبسیارمفصلوپیچیده بود. درھمانجاستکه،ازاختلافاتطبیعیمیانمردم،یکنوعزندگیتازةقرینآرامشوفراوانیو آسایش،براینیرومندان،وزندگیدیگری،سراسربدبختیوکارپیوسته ، برایدیگرمردمنتیجه شدهاست. پایةهزاراناختلافیکهدرتاریخجهانرویدادهدرھمینسرزمینگذاشته  شده. (9)

ریشه تمدن سومر

     با وجود تمام پژوهش هایی که شده نمی توان گفت سومریان از چه نژادی هستند ،شایداصل ایشان از شوش باشد ،چنانکه در میان مخلفات انها سری از قیر پیدا کرده اند که مشخصات مردم سومری را دارد

از پوست گوسفند وپشم تابیده نازک برای خود لباس تهیه می کردند معمولا کلاهی بر سرونعلینی بر پا داشتند ولی زنان ثروتمند کفش های بی پاشنه از پوست نرم می پوشیدند که روی آن بندی شبیه بند کفش های امروزی داشتند،دستبند وگلوبند وپابند وانگشتری وگوشواره اسباب آرایش زنان سومری بود در حدود 2300ق م شاعران ودانشمندان ایشان در صدد تدوین تاریخ قدیم خود بر آمدند (10)

      از لوحه های گلی که 3000 ق م قدمت دارد ودر خرابه های اور به دست آمده یکی از شاهان به نام اورو کاژینا که در لاگلش فرمان می راند وپادشاه مستبد مصلح وروشنفکری بوده فرمان هایی صادر کرده وبنا بر آنها سود استفاده وبهره کشی ثروتمندان وکاهنان را از فقیران ودیگر مردم ممنوع ساخته است،یکی از چیزهایی که شاه به آن می بالید این است که به ملت خود آزادی بخشیده است بیگمان لوحه هایی که فرمان های این پادشاه بر ان ثبت شده از کهنترین وموجز ترین وهمچنین ،عادلانه ترین مجموعه های قوانین تاریخ دنیاست(11)

پادشاهان سومری

      اور-انگور از پادشاهان سومری ،همه بلاد آسیای باختری را تحت فرمان آورد ودر آنها پرچم امن وآسایش بر افراشت ودر سراسر دولت سومری نخستین قانون نامه ای را که در تاریخ می شناسد انتشار داد .خود وی در این باره چنین می گوید (با قوانین شایسته وعادلانه شمش ،من ،برای همیشه ،بنیان دادگری را برقرار ساختم وچون ثروت اور ،در نتیجه بازرگانی وحمل ونقل از راه فرات ،افزونی یافت همان کاری را که پریکلس بعد ها در یونان کرده است اور-انگور نیز به انجام رسانید یعنی در زیبایی شهر خود کوشید ومعابد فراوانی ساخت ودر این شهر وشهرهای دیگر که زیر فرمانش بود ساختمان های زیادی بنا کرد .(12)

خدایان ،دین

     زمانی که تمدن سومری روی کار آمد ،بدون شک پرستش خورشید مدتی بود که انتشار داشت ومظهران نیایش شمش (نور خدایان)بود که شب را در اعماق شمال به سر می برد وچون سپیده دم درهای خود را به روی آنها باز می کرد مانند شعله ای در آسمان بالا می آمد وارابه خود را بر قبه نیلگون آسمان به حرکت در می آورد ،خورشید را تنها چرخی از این ارابه آتشین تصور می کردند، تصور سومریان نسبت به جهان دیگر مانند تصور یونانیان بود ،آن را جای تاریکی می دانستند که سایه ها وطیفهای بدبختی در آن به سر می برند وهمه مردگان بدون استثنا ناچار به آن فرود می آیند (13)

ادبیات و هنر

     پیدایش خط میخی وتطور وتکامل آن ،بزرگترین منتی است که سومریان بر تمدن جهان دارند.

نبشته های قدیمی که به دست آمده بر روی سنگ است وتاریخ آن به 3600ق م می رسد ،هنوز قرن 27ق م به پایان نرسیده بود که در شهرهای سومری عده زیادی کتابخانه های بزرگ تاسیس شد ،خط نویسی میخی اختراع سومریان است.(14)

     در معماری نیز باید گفت که سومریان ،پیش از همه ،شکل اساسی خانه ومعبد وستون ها وگنبدها وطاقها را طرح ریزی کردند.(15)سومریان برای خارج کردن فضولات در ساختمان ها مجراهایی بود که به یکدیگر اتصال پیدا می کرد وفاضلاب را به خارج شهر می بردند.

ریاضیات

     لوحه هایی از آن زمان به دست امده که بر آنها جدول های ضرب وتقسیم وجذر وکعب ومسائلی از هندسه عملی دیده می شود ،کاهنان عهده دار تعلیم وتربیت نیز بودند.(16)

قوانین سومر

     در قانون سومری از روایط بازرگانی وارتباط جنسی سخن رفته ،برای وام گرفتن شرایطی گذاشته وترتیب قرار داد .بستن وعقود مختلف وخرید وفروش وقبول کردن فرزند ووصیت را معین کرده است .

مجالس محاکمه وداوری در معبد ها تشکیل می شد وداوران معمولا کاهنان معابد بودند ولی برای دادگاه های عالیتر قاضیان متخصص برگزیده می شوند .(17)

دیگر کشفیات

     هیئت اکتشافی دانشگاه آکسفورد به تازگی در کیش کهن ترین وسیله نقلیه چرخدار جهان را اکتشاف کرده است بیشتر لوحه های گلی که به دست ما رسیده وبر آنها خط سومری نوشته شده اسناد بازرگانی است ،این خود می رساند که فعالیت تجارتی در ان زمان زیاد بوده است، وام گرفتن نیز در نزد انها معمول بوده وکالا یا زر وسیم را به قرض می گرفته ودر برابر سودی سالانه ازهمان جنس میان 15 تا 33 درصد به وام دهنده می دادند (18) فن پزشکی رواج داشت وبرای هردردی درمانی می شناختند.تقویمی داشتند بنابرآن تقویم سال به 12 ماه قمری منقسم می شد (19) سازمان منظم آبیاری ،که تاریخ ان به 4000سال قبل از میلاد می رسد از بزرگترین کارهای تولیدی تمدن سومری به شمار می رود .از زمین هایی که خوب آبیاری می شد .ذرت،جو،گندم،خرماوسبزی های گوناگون وفراوان به دست می آمد .در این قسمت از جهان گاو اهن روی کار امد که به وسیله آن با گاو زمین را شخم می کردند .برای کوبیدن خرمن چرخهای بزرگ چوبی به کار می بردند که دندانه هایی از سنگ چخماق داشت وبه این ترتیب در ضمن انکه دانه جدا می شد گاه نیز برای علوفه چارپایان به دست می امد.برخی از انها از جمله داس دروگری ،را با گل رس می ساختند وچیزهای باریک،مثل سوزن ودرفش ،را با عاج استخوان برای آب آشامیدنی از چاه استفاده می شد(20)

سرانجام تمدن سومر

      در حدود 2800ق م با توسعه تجارت از مجموعه پادشاهی های شهرها امپراطوری هایی به وجود آمد وشخصیت نیرومندی توانست بر شاهان وکاهن هایشان مسلط شود واز این شهرها یک وحدت سیاسی واقتصادی ایجاد کند .پادشاه بزرگ قدرت فراوانی داشت واطراف او را محیطی از شدت عمل وترس فرا گرفته بود ،درست مانند حالی که سلاطین مستبد اروپا مقارن دوره رستاخیز علم وهنر اروپا داشتند .

استقلال خواهی شدید شهرهای سومری انگیزه نیرومندی برای زندگی وپرورش هنر بود.(21)

در دستگاه شاهی ودستگاه زمین داران ،یک رشته از قوانین وجود داشت که وقتی اور ،انگورو دونگی دست به تدوین احکام وقوانین اور زدند سوابق فراوانی برای آنها فراهم شده بود از همین سرچشمه ها بود که حمورابی قانون نامه معروف خود را استخراج کرد وبه یادگار گذاشت (22)

سومریان با حمله عیلام وعمور ازبین رفت وحمورابی پادشاه بابل عیلام ،عمور وآشور را گرفت وپادشاهی بزرگی را بوجود آورد

سومریان از بین رفتند ولی مدنیت وفرهنگ آنان برجای ماند .تمدن شهرهای جنوبی در امتداد نهرهای فرات ودجله به شمال انتقال یافت وهمچون میراث اصلی تمدن بین النهرین به سرزمین بابل وآشور رسید.(23)

تمدن عیلام

ادامه دارد...